Politeizm, bogowie antycznych egipcjan

Ra (Re) – bóg słońca, stwórca świata i ładu we Wszechświecie. Panował nad niebiosami, ziemią i podziemiami oraz bogami, ludźmi żywymi i zmarłymi. Przedstawiano go jako człowieka o głowie sokoła bądź jastrzębia, noszącego koronę na kształt dysku słonecznego otoczonego świętą kobrą Uraeus, która symbolizowała władzę. Według wierzeń Egipcjan w dzień pływał barką po niebie, a wieczorem połykała go bogini Nut, aby rano mógł ponownie się narodzić. W panteonie heliopolitańskim Re był głównym bóstwem ukazywanym w trzech osobach: jako poranny Re – skarabeusz „Chepri”, dojrzały mąż „Re” i wieczorny Re – starzec „Atum”. To właśnie miejscowość Heliopolis, czyli „miasto słońca”, stanowiła najważniejsze miejsce jego kultu.

Ozyrys (Usir) – bóg świata podziemnego i życia pozagrobowego, syn bogini Nut i boga Geba, mąż Izydy, ojciec Anubisa (z Neftydą) i Horusa (z Izydą). Egipcjanie wyobrażali go sobie, jako człowieka owiniętego w całun, trzymającego w rękach berło i flagellum. Na głowie miał koronę z rogami i piórami. Według mitu został zabity przez swojego brata Seta, który poćwiartował jego ciało na 14 kawałków i rozrzucił po całym Egipcie. Wskrzesiła go Izyda, zbierając wszystkie części jego ciała z wyjątkiem zaginionego prącia i składając je w mumię. Prącie zostało bowiem przez Seta wrzucone do Nilu, co stanowiło wyjaśnienie dla wylewu rzek. Bez niego Ozyrys nie mógł żyć na ziemi, a jedynie w podziemiach.

Anubis – bóg zmarłych, kojarzony z mumifikacją i życiem pozagrobowym. Przedstawiano go jako człowieka z głową szakala lub szakala z przewiązaną szyją i cepem w zgięciu tylnej nogi. Czerń jego głowy symbolizowała barwę rozkładającego się ciała oraz czarną glebę doliny Nilu. Anubis był synem Ozyrysa i Neftydy. Pomagał ojcu w zaświatach przy ważeniu serc zmarłych, co miało wpływ na podjęcie decyzji o ich wejściu w życie pozagrobowe. Przedstawiano go także, jako towarzysza mumii zmarłego, którego miał strzec. W starożytnym Egipcie w czasie balsamowania ciała preparator przebierał się za niego, zakładając maskę.

Horus – bóg nieba, syn Ozyrysa i Izydy. Został poczęty, gdy Izyda ożywiła ciało Ozyrysa po tym, jak ten został zabity przez swojego brata Seta. Czczono go pod postacią sokoła lub człowieka z głową sokoła zwieńczoną tarczą słoneczną. Był opiekunem monarchii egipskiej, z którym utożsamiał się faraon, przyjmując jego imię. Według mitu o walce Horusa z Setem, bóg miał stracić oko i to właśnie stąd wywodzi się słynny egipski symbol „oka Horusa”. Egipcjanie uważali, że chronił on przed złem, chorobami i nieszczęściami.

Izyda – bogini płodności, opiekunka rodzin, patronka małżeństwa i macierzyństwa. Była siostrą i żoną Ozyrysa oraz matką Horusa, z którymi należała do naczelnej triady bóstw Egiptu. Przedstawiano ją jako kobietę z hieroglifem na głowie – wyobrażeniem tronu. Występowała także z dyskiem słonecznym na głowie, umieszczonym między krowimi rogami. Niekiedy przybierała również postać skorpiona, ptaka, świni lub krowy. Wierzono, że posiada magiczne moce do uzdrawiania chorych i przywracania życia zmarłym. Była niezwykle oddana swojemu mężowi, a jako matka, stanowiła wzór do naśladowania dla wszystkich kobiet.

Amon (Amun) – bóg powietrza, sprawca niewidzialnego wiatru, urodzaju, płodności. Jego małżonką była Mut, a synem Chonsu – bóg księżyca. Razem stanowili w Karnaku tebańską triadę. Najczęściej przedstawiano go jako mężczyznę z koroną z dwóch pióropuszy. Występował także w postaci człowieka z głową barana o zakrzywionych rogach, jako gęś lub pełzający wąż, a także w formie bezosobowej, czyli wysokiego smukłego słupa zwanego obelisk. Amon początkowo był lokalnym bóstwem Teb, ale z czasem jego kult rozprzestrzenił się na cały starożytny Egipt.

Set – pan burz, pustyń, ciemności i chaosu, bóstwo o charakterze demonicznym. Był synem bogini Nut i boga Geba oraz mężem Neftydy. To postać człowieka z głową zwierzęcia o długim pysku i kanciastych uszach, łącząca cechy szakala, antylopy oryks oraz okapi. Niekiedy przedstawiano go także z harpunem, który symbolizował jego związek z polowaniem, łowiectwem i doliną Nilu. Zazdrosny Set zabił swojego brata Ozyrysa, a następnie próbował przejąć władzę w Egipcie. Ostatecznie pokonał go Horus – syn Ozyrysa. Mimo swojego negatywnego obrazu, był również czczony jako bóstwo siły, mocy i płodności oraz obrońca podróżnych na pustyni.

Tot (Thot) – bóg księżyca i wiedzy, wynalazca hieroglifów, a także kalendarza, arytmetyki, geometrii, muzyki, liczby i rysunków. Patronował pisarzom oraz ludziom nauki i sztuki. Pełnił funkcję mediatora między bogami i rozstrzygał ich spory. Był także magiem i lekarzem. Najczęściej przedstawiano go z głową ibisa lub pawiana. Czczony przede wszystkim w Khmunu (Hermopolis) w Górnym Egipcie.

Ptah – jedna z najważniejszych form Stwórcy, twórca przedmiotów, patron architektów i rzemieślników. Razem z lwiogłową Sechmet i Nefertumem tworzyli w Memfis triadę. Występował w postaci mu­mii o zie­lo­nej skó­rze w myc­ce i ca­łu­nie, z ogoloną głową oraz laską w ręku, która stanowiła połączenie symbolu „anch”, berła „uas” i filaru „dżed”. Świętym zwierzęciem Ptaha był byk zwany Apis.

Aa-ma-cheru – według papirusu Ani lwiogłowy bóg strażnik.

Aah (również Aa, Ah, Jah) – w starożytnym Egipcie bóg księżyca odmierzający i regulujący upływ czasu. Jego imię składało się z czterech liter (hieroglifów), z czego trzy pierwsze to JAH a ostatnia to znak księżyca, często z występującym schowanym połowicznie słońcem. Stąd hebrajskim odpowiednikiem jest JAREAH (יָרֵחַ). Był odpowiedzialny za Księżyc Roku. Jego imię znaczy „księżyc”. Towarzyszył głównie Thotowi i Chonsu. Był utożsamiany z Ozyrysem (jako Ozyrys-Aah) i Thotem (jako Tot-Aah) oraz Minem i Chonsu[3]. Jest odpowiednikiem Seleny i Luny.

Aken – w mitologii staroegipskiej opiekun łodzi, którą podróżował Ra podczas swej nocnej wędrówki przez świat podziemny. Przeprowadzał także dusze zmarłych do podziemi. W ciągu dnia pogrążony w głębokim śnie, kiedy potrzebny zmarłym, budzony był przez przewoźnika o imieniu Mahaf. Aken był przedstawiany jako marynarz stojący na rufie łodzi. Miejscem jego kultu było miasto Ausim, jednak jego świątynia nie zachowała się. Jego imię jest wielokrotnie wymienione w Księdze umarłych.

Aker – bóstwo związane przede wszystkim z ziemią i światem podziemnym. W sztuce wyobrażany jako podwójny sfinks lub lew, był groźnym mieszkańcem zaświatów, strażnikiem bram i pomocnikiem słońca w walce z Apopem. Nie należał nigdy do grona wielkich bogów, a mimo swej roli w zaświatach nie posiadał żadnej świątyni, ani miejsca kultu.

Akh (3ḫ czyli efektywność), ach – rodzaj ducha w mitologii staroegipskiej. Koncepcja akh wielokrotnie zmieniała się w długiej historii wierzeń starożytnych Egipcjan. Poza Ka i Ba stanowi jeden z centralnych elementów, aspektów nieśmiertelnej osobowości, nawet po śmierci fizycznego ciała. W późniejszych wierzeniach uważano, że Ka zmienia się w Akh i Ba po śmierci faraona raczej, niż jednoczy z Ba by stać się Akh. W tym okresie wierzono, że Akh spędza trochę czasu żyjąc w świecie podziemnym zanim powraca i podlega reinkarnacji jako Ka, zyskując nowe Ba. Oddzielenie Akh i unifikacja Ka z Ba następowały po śmierci, kiedy dusza złożyła odpowiednie ofiary i znała odpowiednie, skuteczne zaklęcia. Procesowi temu, towarzyszyło jednak ryzyko ponownej śmierci. Egipska literatura pogrzebowa (taka jak Teksty Sarkofagów i Księga umarłych) miały uchronić zmarłego od “ponownej śmierci” i pomóc w przemianie w Akh. W sztuce Egiptu Akh symbolizował jeden z gatunków ibisa

Am-heh – w starożytnym Egipcie był przerażającym bogiem z podziemi. Jego nazwa znaczy "pożeracz milionów". Był przedstawiany jako człowiek z głową psa. Mieszkał na jeziorze ognia i tylko Atum był w stanie go odepchnąć.